رندان تشنه لب: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۳۰۱ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۲ اکتبر ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۴: خط ۳۴:


=== بیت اول ===
=== بیت اول ===
تضاد: شکر و شکایت.
در این بیت دو کلمه شکر و شکایت تضاد و هم‌آوایی دارند.
 
هم‌­آوایی: شکر و شکایت.
 
نکته‌­دان: آن که مضامین دقیق و باریک را می­‌داند.


=== بیت دوم ===
=== بیت دوم ===
معنای بیت دوم: هر خدمتی که انجام دادم، بدون پاداش و احسان ماند، خداوندا، هیچ کس سرور و مولایی نداشته باشد که به او توجه نکند.
در این بیت دو کلمه خدمت و مخدوم جناس دارند.
 
منت: احسان، نیکی.
 
مخدوم: سرور، آن که به وی خدمت می‌­شود.
 
جناس: خدمت، مخدوم.


=== بیت سوم ===
=== بیت سوم ===
در این بیت دو کلمه ولی و ولایت جناس دارند. در این بیت حافظ رند را همان اولیاء الله می­‌داند.
در این بیت دو کلمه ولی و ولایت جناس دارند. در این بیت حافظ رند را همان اولیاء الله می­‌داند.
آب دادن به کسی: کمترین توجه کردن.
ولی: در لغت به معنای دوست اما در اصطلاح تصوف مترادف با پیر و مرشد و عارف حقیقی است.
ولایت: سرزمین.
=== بیت چهارم ===
معنای بیت چهارم:
ای دل، خود را در گیسوی همچون کمند دلدار، گرفتار نکن! چرا که سرهای بسیاری را در آنجا خواهی یافت که بدون هیچ جرم و جنایتی بریده، رها شده است.
کمند: ریسمانی محکم که هنگام جنگ آن را بر گردن و کمر دشمن اندازند و وی را به بند آورند و یا جانوران را بدان مقید کنند.
پیچیدن دل در کمند: گرفتار شدن.
نکته: شایان ذکر است که منزل و مأوای دل در ادبیات فارسی، زلف معشوق است.


=== بیت پنجم ===
=== بیت پنجم ===
معنای بیت پنجم:
در این بیت غمزه (به معنای ناز و کرشمه) که هرچند به طور معمول جهت دلبری استفاده می­شود اما حافظ بیان می‌­کند که غمزه­‌ی یار جهت خون ریختن و کشتن اوست؛ از این رو از معشوق می­‌خواهد که از چشمانش که در واقع خونریز و قتال وضع می­‌باشند، حمایت نکند!
 
چشمان تو با غمزه­‌های مستانه­‌اش خون ما را ریخت، تو نیز آن را پسندیدی، دلبندم، مگر نمی­دانی که از خونریز و قاتل حمایت کردن، امری شایسته نیست!
 
نکات و آرایه‌­ها:
 
غمزه: ناز و کرشمه.
 
خون خوردن: خون ریختن و کشتن.
 
نکته: نکته قابل توجه در این بیت کارکرد غمزه است که هرچند به طور معمول جهت دلبری استفاده می­شود اما حافظ بیان می‌­کند که غمزه­‌ی یار جهت خون ریختن و کشتن اوست؛ از این رو از معشوق می­‌خواهد که از چشمانش که در واقع خونریز و قتال وضع می­‌باشند، حمایت نکند!
 
همچنین می­توان منظور از حمایت کردن معشوق از چشمانش را اشاره به مژگان معشوق دانست، گویی مژگان معشوق نیزه دارانی صف بسته هستند که از چشمانش مراقبت می­‌کنند.
 
'''بیت ششم'''
 
معنای بیت ششم:
 
در این شب سیاه و ظلمانی، راه رسیدن به مقصود را گم کرده‌­ام، ای ستاره هدایتگر از گوشه‌­ای بیرون بیا.
 
نکات و آرایه­‌ها:
 
شب سیاه: استعاره از دنیای مادی.
 
کوکب هدایت: ستاره راهنمایی و هدایت.
 
کوکب هدایت: تلمیح به آیه ۱۶ سوره نحل: وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ.
 
=== بیت هفتم ===
معنای بیت هفتم:
 
از هر طرفی که رفتم چیزی جز تنهایی و بی­کسی، حاصلم نشد! از این بیابان و از این راهی که هیچ پایانی ندارد، بر حذر باشید.
 
نکات و آرایه‌­ها:
 
وحشت: تنهایی.


زنهار: برحذر باش.
می­توان منظور از حمایت کردن معشوق از چشمانش را اشاره به مژگان معشوق دانست، گویی مژگان معشوق نیزه دارانی صف بسته هستند که از چشمانش مراقبت می­‌کنند.


پارادوکس: افزودن وحشت. حافظ به طور شگفتی بیان کرده است که تنها چیزی که بر من افزوده شده است، تنهایی است!
===بیت ششم===
در این بیت از دو صنعت معنوی بدیع یعنی استعاره و تلمیح استفاده شده است. شب شیاه به صورت استعاره از دنیای مادی و کوکب هدایت تلمیحی از آیه ۱۶ سوره نحل{{یاد|وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ.}} است.


=== بیت هشتم ===
=== بیت هشتم ===
معنای بیت هشتم:
آفتاب خوبان در این بیت استعاره از معشوق است. حافظ شیرازی از تضاد (پارادوکس) استفاده کرده است و از آفتاب که سایه را از بین می‌برد، طلب سایه میکند.
 
ای خورشید زیبارویان! سراپای وجودم در سوز و گداز عشق تو می­‌جوشد، برای لحظه‌­ای مرا در پناه عنایتت که همچون سایه است قرار بده.
 
نکات و آرایه‌­ها:
 
خوب: زیبارو.
 
آفتاب خوبان: استعاره از معشوق.
 
جوشیدن درون: اضطراب و التهاب داشتن دل، شور و شوق داشتن.


ساعت: لحظه.
پارادوکس: خواجه از آفتاب که سایه‌­بر است ،طلب سایه می‌­کند.


=== بیت نهم ===
=== بیت نهم ===
معنای بیت نهم:
در این بیت دو کلمه نهایت و بدایت تضاد دارند.
 
راهی که بیش از صدها هزار منزل در ابتدای آن قرار دارد، چگونه می­‌توان برای آن پایانی تصور کرد.
 
نکات و آرایه­‌ها:
 
صورت بستن: تصور کردن.
 
کش: که او را.
 
منزل: محل فرود کاروان.
 
تضاد: نهایت و بدایت.
 
=== بیت دهم ===
معنای بیت دهم:
 
هر چند آبروی مرا بردی، اما هرگز، از در خانه­‌ی تو باز نخواهم گشت؛ چرا که تحمل جور و ستم از معشوق بسیار بهتر از رعایت و جانب‌داری مدعیان لاف‌­زن و دروغگوست.
 
نکات و آرایه­‌ها:
 
آب: آبرو.
 
روی تابیدن: چهره برگرداندن.
 
حبیب: معشوق، دوست.
 
مدعی: انسان پرادعا، لاف زن، دروغگو.
 
=== بیت یازدهم ===
معنای بیت یازدهم:
 
اگر بتوانی مانند حافظ قرآن را در چارده روایت از حفظ بخوانی، باز آنچه تو را نجات خواهد داد و به فریادت خواهد رسید عشق است!
 
نکات و آرایه‌­ها:
 
به فریاد رسیدن: نجات دادن، کمک کردن.
 
به سان: به مانند.
 
ز بر خواندن: از حفظ خواندن.
 
چارده روایت: بنا بر نظر دکتر قاسم غنی برای قراءت قرآن هفت قاری (قراء سبعه) بودند که قراءت هر یک به واسطه دو راوی به ما رسیده است.
 
تناسب: حافظ، قرآن، روایت.


تناسب: فریاد، خواندن.
==یادداشت‌ها==
{{یادداشت‌ها}}


==معانی لغات غزل==
==معانی لغات غزل==
۱٬۱۷۰

ویرایش