فقیر و خسته به درگاهت آمدم رحمی: تفاوت میان نسخه‌ها

فقیر و خسته به درگاهت آمدم رحمی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۷

۷٬۳۷۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۴ اکتبر ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Eskandari

Automoderated users، Moderators، مدیران

۲٬۷۸۸

ویرایش

@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 ==نکته ای از شعر==
 بیت ششم شعر بالا مصرع اول «فقیر و خسته به درگاهت آمدم» در حرم امام رضا(ع) در کتیبه ای منقش شده است.
+==یادداشت درباره شعر==
+این بیت حافظ برای بسیاری از مردم آشناست؛حتی برای کسانی که چندان با اشعار او انس ندارند:
+فقیروخسته به درگاهت آمدم رحمی
+که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز
+این بیت را اهل ذوق
+با انتخاب متناسب با فضای معنوی حرم امام علی بن موسی الرضا
+پیش روی زائران ان حضرت گذاشته اند
+تا هرکسی دلش خواست با این بیان حسی
+با آن امام رئوف، نجوا کند..
+در مرور این بیت
+به نکات ادبی فراوانی می رسیم؛
+از جمله:
+"فقیر" و "خسته" دو واژه مترادف نیست.
+"فقیر"،تهی دست است
+"خسته، مجروح و آسیب دیده...
+پس هیچیک از وازه ها زاید و حشو نیست.
+این دو واژه
+هم معنی ظاهری دارد و هم باطنی
+فقیر:
+(هر کسی به میزان ظرفیتش از فقر خود با امام سخن می گوید؛ عده ای از فقر مادی و عده ای از فقر معنوی شان
+خسته:
+معنی آن مجروح ،آسیب دیده و بی رمق است
+اما مفهوم باطنی و معنوی ان بسیار وسیع است
+کسی است که تواناست و فقر مادی ندارد حتی بظاهر قدرت دارد
+اما به کمک خاص نیاز دارد
+یا در مقطعی به مددی خاص نیازمندست
+مثلاً افتاده است و باید دستش را باید گرفت
+مثل واژه «مسکین» که مفهومی متفاوتی با واژه «فقیر» دارد.
+چیزیی شبیه به مفهوم شکست خورده و از همه جا رانده و از همه چیز مانده!
+و نیز مفهوم از همه چیز بریده...
+تصور کنید فردی احساس فقر مادی یا معنوی داشته باشد
+و احساس کند همه درها به رویش بسته شده
+و از همه چیز بریده...
+وقتی در برار امام رئوف قرار می گیرد به چه حسی این عبارت شاعرانه را با حضرت مطرح می کند...
+فقیر و خسته به درگاهت آمدم ...
+این بیت، سه نوع التماس دارد:
+"فقیر" و"خسته" به درگاهت آمدم..
+وصف حال فرد نیازمند که با لحن نیاز و التماس بیان می شود
+"فقیر" و"خسته" به درگاهت آمدم رحمی!
+بعد از لحن التماس
+بیان و به زبان آوردن حاجت است؛
+در نهایت عجز و التماس..
+به نظر شما کدام انسان صاحب عزتی
+جز به در خانه اهل بیت علیهم السلام
+در کجا
+چنین اظهار عجز و نیاز می کند؟
+در مصراع دوم
+علت عرض نیاز و این نوع التماس بیان می شود.
+در بیت
+بظاهر دو نشانه «اطناب» و زیاده گویی وجود دارد:
+الف)
+"فقیر" و "خسته" آمدم
+که درواقع نوعی مترادف سازی است.
+ب)
+رحمی کن!
+ارائه توضیح و تبیین بظاهر غیر ضروری.
+این، «اطناب به اقتصای حال» است.
+انسان در موقع نیاز
+ناخوداگاه به بیان دلایل اظهار حاجت
+می پردازد...
+در کنار اطناب، نشانه ایجاز نیز هست:
+به درگاهت امدم..
+رحمی!
+که در این عبارت اخیر
+با حذف فعل به قرینه معنوی روبه روئیم.
+رحمی!
+(التماس می کنم به من رحم کن!)
+مصراع دوم اطناب دارد:
+«که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز»
+به جهت تبیین مفهوم و فصای خلق شده در مصراع اول
+از دیگر نکات جذاب بیت،
+تنوع لحن در یک بیت است:
+الف)
+لحن گزارشی آن است با چاشنی لحن عاطفی
+در فقیر و خسته...
+"فقیر" و"خسته" به درگاهت آمدم رحمی
+ب)
+لحن التماس:
+آمدم رحمی!
+ج)
+لحن تبین و تاکید استوارانه ای در مصراع دوم دارد:
+که جز ولای توام نیست هیچ دستاویز...
+"فقیر" و"خسته" به درگاهت آمدم رحمی..
+هنگام خوانش این مصراع
+حالت "فرود سر هنگام تواضع و التماس"
+تداعی می شود
+بویژه در بخش پایانی مصراع:
+"رحمی!"
+"قصر" و "انحصار مفهوم"با کاربرد" جز" و"هیچ"
+که "جز" ولای توام نیست "هیچ" دست آویز
+یعنی هرگز جای دیگر التماس نمیکنم...
+بیت، استدلال محورست؛
+فقط «بیان حسی» و اظهار نیاز نیست!
+چرا به شما اظهار نیاز می کنم؟
+آیا دربرابر انسانها میتوان این همه با التماس حرف زد؟
+بیت، تلویحا و تصریحا نفی می کند:
+که جز ولای توام نیست هیچ دستاویز...
+یعنی
+جز به درگاه و آستان شما نباید روی آورد...
+که جز ولای توام نیست هیچ دستاویز...
+هم نشینی "نیست" و "هیچ"
+هماهنگی موسیقایی ایجاد کرده است
+و نوعی تاکید موسیقایی و زبانی را رقم زده است
+تا لحن تاکید و استواری سخن و باورهادی ملک پور:
+شاعر را مضاعف و بیشتر کند
+در بیت، نوعی توازن مضمونی و مفهومی وجود دارد
+هرچه قدر، مصراع اول، ملتمسانه است:
+فقیروخسته به درگاهت آمدم رحمی!
+به همان میزان،
+مصراع دوم باورمدارانه و عزت محورست...
+که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز
+لحن"تاکید"در این بیت
+دو نقش متفاوت گرفته است
+در مصراع اول
+بر فضای حسی تاکید می شود
+فقیروخسته به درگاهت آمدم رحمی!
+در مصرع دوم
+تاکید می شود بر مفهوم و مضمون:
+که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز
+این کارکرد یک لحن در دو فضای کاملا متضاد،
+جالب توجه است
+و الگوبخش برای شاعران ولایی سرا.
+دستاویز
+چند معنی دارد
+از جمله سند، شهادت نامه و...
+و یکی از معانی آن که "دهخدا "آورده، عبارت است از:
+« درآويختن و دست در چيزي زدن
+و آن را پشت و پناه خود ساختن
+و تکيه بر آن کردن»
+شاعر احتمالاً در تبیین شعر
+به تمام معانی مطرح شده
+و بخصوص این معنی اخیر دقت داشته است تا تصویر التماس و نیاز او بهتر در ذهن تداعی شود..
+درود بی پایان به روان حافظ
+و نیز آن خادمان رضوی
+که با حسن انتخاب خود،
+راه گفت‌وگوی عاشقانه، ملتمسانه و عزت مدارانه با امام علی بن موسی الرضا علیه السلام را
+برای مشتاقان هموار کرده اند.
 ==پانویس==
@@ خط ۳۸: / خط ۱۹۰: @@
 [[رده:شعر با موضوع عرفانی مناجاتی]]
 [[رده:شعرهای کهن]]
+[[رده:شعر در قالب غزل]]