رندان تشنه لب

زان یار دلنوازم شکریست با شکایت		گر نکته دانِ عشقی بشنو تو این حکایت
بی مزد بود و مِنَّت هر خدمتی که کردم		یا رب مباد کس را مخدومِ بی عنایت
رندانِ تشنه لب را آبی نمی‌دهد کس		گویی ولی شناسان رفتند از این ولایت
در زلفِ چون کمندش ای دل مپیچ کانجا		سرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت
چشمت به غمزه ما را خون خورد و می‌پسندی		جانا روا نباشد خونریز را حمایت
در این شبِ سیاهم گم گشت راهِ مقصود		از گوشه‌ای برون آی ای کوکبِ هدایت
از هر طرف که رفتم جز وحشتم نَیَفزود		زِنهار از این بیابان وین راهِ بی‌نهایت
ای آفتابِ خوبان می‌جوشد اندرونم		یک ساعتم بِگُنجان در سایهٔ عنایت
این راه را نهایت صورت کجا توان بست؟		کِش صد هزار منزل بیش است در بِدایت
هر چند بردی آبم، روی از دَرَت نَتابم		جور از حبیب خوشتر کز مُدَّعی رعایت
عشقت رِسَد به فریاد ار خود به سانِ حافظ		قرآن ز بَر بخوانی در چاردَه روایت

مفهوم و درون‌مایه

شعر رندان تشنه لب در نسخه خطی کتاب حافظ به خط محمد ساوجی مورخ ۱۲۸۰ ق

بیت اول

در این بیت دو کلمه شکر و شکایت تضاد و هم‌آوایی دارند.

بیت دوم

در این بیت دو کلمه خدمت و مخدوم جناس دارند.

بیت سوم

در این بیت دو کلمه ولی و ولایت جناس دارند. حافظ در بیت سوم رند را همان اولیاء الله می­‌داند.

بیت پنجم

در این بیت غمزه (به معنای ناز و کرشمه) که هرچند به طور معمول جهت دلبری استفاده می­شود اما حافظ بیان می‌­کند که غمزه­‌ی یار جهت خون ریختن و کشتن اوست؛ از این رو از معشوق می­‌خواهد که از چشمانش که در واقع خونریز و قتال وضع می­‌باشند، حمایت نکند!

می­توان منظور از حمایت کردن معشوق از چشمانش را اشاره به مژگان معشوق دانست، گویی مژگان معشوق نیزه دارانی صف بسته هستند که از چشمانش مراقبت می­‌کنند.

بیت ششم

در این بیت از دو صنعت معنوی بدیع یعنی استعاره و تلمیح استفاده شده است. شب شیاه به صورت استعاره از دنیای مادی و کوکب هدایت تلمیحی از آیه ۱۶ سوره نحل است.

بیت هشتم

آفتاب خوبان در این بیت استعاره از معشوق است. حافظ شیرازی از تضاد (پارادوکس) استفاده کرده است و از آفتاب که سایه را از بین می‌برد، طلب سایه میکند.

بیت نهم

در این بیت دو کلمه نهایت و بدایت تضاد دارند.

در اجراها

خواننده‌هایی همچون محمد رضا شجریان، علیرضا عصار، حسام الدین سراج، همایون شجریان، علیرضا افتخار و سالار عقیلی این شعر را اجرا کرده‌اند.